2023-05-23

Geestelijke oorlogsvoering - Introductie

“Het is oorlog van hier tot aan Bosnië”
Zomaar een zinnetje uit een lied waaraan ik moest denken toen ik over het onderwerp ‘geestelijke oorlogvoering’ nadacht. Eigenlijk is het wel grappig dat Ali B hier kiest voor Bosnië. Normaal is de uitspraak ‘van hier tot Tokyo’ of iets soortgelijks, omdat Tokyo redelijk ver weg is. Tussen Bosnië en Nederland liggen Kroatië, Slovenië, Oostenrijk en Duitsland. Voor zover ik kan nagaan was er in dit hele gebied in 2004, toen dit lied gemaakt werd, al bijna 10 jaar geen oorlog meer.
Tenminste, natuurlijk gezien…

De Bijbel schetst een wereldbeeld van oorlog. Een groot kosmisch conflict tussen licht en duisternis. Dit wereldbeeld kunnen wij als westerlingen snel missen omdat het westerse wereldbeeld tweedimensionaal is. Deze westerse kijk heeft een groot nadeel, namelijk dat we geen goed antwoord hebben op de vraag waar het lijden vandaan komt, een veelgehoord bezwaar tegen het bestaan van de Christelijke God. Op deze vraag zijn door de eeuwen heen verschillende antwoorden geformuleerd. Zo’n antwoord noemen we een ‘theodicee’ (letterlijk: een godsrechtvaardiging). Ik wil hier niet uitgebreid ingaan op de verschillende theodicees. Ik wil er 2 noemen.

Twee Theodicees
De eerste is vrij populair, deze zegt dat het lijden in de wereld door ons niet begrepen wordt, maar God geeft het lijden met een hoger doel. Dit is het wereldbeeld van de voorzienigheid die we onder andere in de Heidelbergse Catechismus (een belangrijk leerboek in de protestantse kerk) tegenkomen:
Niets gebeurt toevallig, maar vanuit Zijn Vaderlijke hand ontvangen wij alle dingen:
het groeien van bomen en planten, regen en droogte, vruchtbare en onvruchtbare jaren , eten en drinken, gezondheid en ziekte, rijkdom en armoede.(Heidelbergse-Catechismus.nl, z.d.)
Deze positie is vooral sinds Augustinus prominent aanwezig in de Christelijke Theologie (Boyd, 1997, p.22). Het gevolg van deze visie is dat men, in tegenstelling tot de Nieuw Testamentische kerk, het kwaad niet langer ziet als een vijand en daarom ook stopt met vechten.

Een andere Theodicee is de ‘vrije wil theodicee.’ Kort gezegd is in deze visie het kwaad het resultaat van de vrije wil. Mensen kunnen alleen werkelijk van God houden als ze ook kunnen kiezen om dat niet te doen. Het risico van deze theodicee is dat we al het leiden het gevolg maken van individuele zonde van mensen. Dit is precies de fout die de discipelen maken in Johannes 9:2, waarin de discipelen veronderstellen dat iemands blindheid het directe gevolg is van een zonde.

Hiermee hebben we eigenlijk twee uitersten op een spectrum. Het is volledig Gods doen dat er lijden is, of het is volledig de schuld van de mens. Het Bijbelboek Job gaat volledig over de theodicee, en je kunt in dit boek mooi zien hoe juist deze twee visies tegen elkaar uitgespeeld worden. Job vertegenwoordigt hier de voorzienigheidsleer en roept God ter verantwoording, de vrienden van Job wijzen een oordelende vinger naar Job. Maar God zegt dat ze allebei ongelijk hebben. En terwijl God het antwoord op de lijdensvraag niet direct aan Job geeft, krijgen wij als lezers in de eerste hoofdstukken een kijkje in de hemelse gewesten. Wij zien hier een derde theodicee ontstaan, in lijn met het kosmische oorlogswereldbeeld waar ik hierboven al even over schreef. Er is nog een derde partij betrokken bij de wereld. Deze wordt satan genoemd. God geeft hem in bepaalde mate ruimte. Waarom dit zo zou kunnen zijn is een onderwerp voor een andere keer.

Het punt dat ik hier wil maken is dat er een oorlog gaande is, een oorlog die God vecht. En de Bijbel leert ons dat de overwinning in deze oorlog behaald is door Jezus aan het kruis. Wij worden uitgenodigd om deel te nemen aan deze strijd. Hierover lezen we onder andere in Efeze 6:

12 Want onze strijd is niet tegen vlees en bloed, maar tegen de heersers, tegen de autoriteiten, tegen de wereldheersers van de duisternis van dit tijdperk, tegen de geestelijke kwaadaardigheden in de geestelijke wereld.13 Pak daarom aan de hele wapenrusting van God op, zodat jullie het kwaad kunnen weerstaan in de kwade dag, en na alles volbracht te hebben, stand te houden.

In een latere blog hoop ik deze uitnodiging van Paulus praktischer te maken.
Voor nu wil ik enkel nog terugkomen op het citaat waarmee ik begon. Eigenlijk had Ali B per ongeluk toch gelijk. Het is oorlog van hier tot in Bosnië, en ook nog daarna. We zijn verwikkeld in de grootste oorlog. En alle natuurlijke oorlogen zijn slechts een manifestatie van deze kosmische oorlog. Dat is slechts het ‘vlees en bloed’ van Ef 6:12. Laten we bidden voor vrede, en dat de kinderen in vrede kunnen leven.
Amen!

Bronnen
Boyd, G. A. (1997). God at War: The Bible and Spiritual Conflict. InterVarsity Press.

Heidelbergse-Catechismus.nl. (z.d.). Zondag 10 | Heidelbergse-Catechismus.nl. Catechismus. Geraadpleegd op 23 mei 2023, van https://www.heidelbergse-catechismus.nl/gewone-taal/verlossing/zondag-10